Historisch Overzicht - 17e en 18e eeuw

In de 17e en 18e eeuw hadden de schoolmeesters een grote vrijheid om de straffen zelf te bepalen.

Ze moesten daarbij echter niet te ver gaan. Dat zoiets wel eens gebeurde valt op te maken uit het boek van Valcooch die waarschuwt kinderen niet tot bloedens toe te slaan.

"Weest coel ghesint, niet hittigh van gemoeden,
U instrumenten sullen slechts wesen plack en roeden".

Ook in allerlei verordeningen vind je deze waarschuwing terug en op het hoofd slaan was ook niet slim: "alsoo men bevindt dat door het slaen der kinderen aen 't hooft veel ongemacken komen te ontstaen". Zo'n opmerking maakt duidelijk dat er op dit gebied dus wel eens wat voorviel. Ook vertelt Valcooch zijn lezers streng maar tevens vaderlijk te zijn. Je moet vooral kinderen die pas op school komen zacht behandelen. Maak eerst maar wat grapjes, zie wat door de vingers en begin na een paar maanden pas met "sachte hantplacxkens" en "propere graauwen". Tevens signaleert de schrijver slapheid in de opvoeding bij de ouders: "men straft haer niet, men spaert haer billekens", en dat was op school goed te merken! Is er iets nieuws onder de zon vandaag de dag?
Een meester moest 'ontzachlijk' zijn, dat wil zeggen: gezag hebben, maar tegelijk spaarzaam gebruik maken van plak en roede. Zelfs Jacob Cats vond ook dat het kinderleven niet alleen maar aardigheid hoefde te bevatten. Vader Cats had daar zelfs medische redenen voor:

"Het is de kinders goet, indien se matigh schreyen,
Want (naer de kunste leert) als iemant tranen krijt,
Soo wort het vochtigh breyn sijn quade dampen quijt;
De maghe wort verwermt, en al de taye fluymen,
Die worden even dan gedwongen op te ruymen,
De milte doet haer op, al isse schoon verstopt;
Ghij, maeckt dan dat het kint geen tranen op en kropt."

Conclusie: een pak op de broek en even goed huilen zijn geen verkeerde zaken!

De tuchtigingen die men op school moest ondergaan konden nog wel eens verschillen: er waren handplakken die voorzien waren van koperdraad en scherpe puntjes om het effect te verhogen. Niet alleen de roede werd gehanteerd, sommige instituten hielden er riemen op na en ook bullepezen werden ingezet. Soms was er zelfs een geselpaal. Ook mocht men soms plaats nemen op een kussen waaruit spelden met de scherpe punt naar boven staken, of liet men deugnieten in een zak uit het raam bengelen met een prop in de mond om te voorkomen dat men gestoord werd door het gekrijs van het slachtoffer.