Historisch Overzicht - 16e en 17e eeuw

Als we naar de 16e en 17e eeuw gaan, dan zien we dat er inhoudelijk in het onderwijs weinig veranderd is.

Wel weten we dat de leraren toen al zwaar belast werden met soms wel honderd leerlingen per leraar. In zo'n schoollokaal zal het een rumoerige boel geweest zijn: veel werd hardop uit het hoofd geleerd en vaak hielpen de ouderen de jongeren. Om het een beetje in de hand te houden zijn lichamelijke straffen nog steeds heel normaal, maar ze konden soms wel behoorlijk hard uitvallen. In de gravure naar Pieter Breugel zie je hoe de meester er de wind onder houdt bij zijn leerlingen, zo kun je zelfs een ezel nog wat geleerd krijgen!

Een van de eerste leerboeken voor onderwijzers is de "Regel der Duytsche schoolmeesters"van Dirck Adriaensz. Valcooch, een op rijm geschreven handleiding. Dit boek verschijnt in 1591 en verschaft, samen met afbeeldingen van school- interieurs op schilderijen en prenten een hoop informatie over de situatie op school in de 16e en 17e eeuw. Meestal zien we op deze platen een eenvoudig vertrek met de meester, zittend in het middelpunt temidden van kinderen van alle leeftijden die door elkaar zitten, staan en lopen. Bij de meester staan meestal wat kinderen om hun les op te zeggen. De plak is klaar bij de hand om een flinke lel mee uit te kunnen delen als er fouten gemaakt worden. Pas bij de schoolhervormingen van rond 1800 blijven de kinderen als toehoorders in de bank zitten, terwijl het de meester was die voor de klas stond.

Niet alleen het niet kennen van de les werd bestraft, ook slecht gedrag. We hebben al gezien dat een tik op de vingers met de plak al snel gegeven was. Andere straffen waren een pak slaag met de roe of opsluiting in een kast. Soms kregen kinderen een bord om de hals met het opschrift "domoor" of "kwaad- doener" en moest men daar dan de hele dag mee blijven lopen. Dat was niet zo leuk. Aan de ander kant: extra huiswerk was er niet bij (huiswerk kende men toen nog niet) en strafregels schrijven ook niet: de meeste kinderen konden niet eens schrijven. Wel werden er bij ernstige vergrijpen kinderen van school gestuurd. Zo weten we van de latere admiraal Michiel de Ruyter dat hij van alle scholen in Vlissingen afgestuurd is. Hij moet het dus wel erg bont gemaakt hebben, want zo snel deed een schoolmeester dat niet: hij voelde dat immers in zijn beurs.